Giữa tháng Năm vừa qua, thị trường bất đông sản được dịp dậy sóng khi Cục thuế Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất thí điểm thu thuế thu nhập cá nhân dựa trên doanh thu hàng năm đối với căn hộ. Một tháng sau, chính quyền thành phố Hà Nội đã đề xuất Bộ Tài chính phương án đánh thuế đối với biệt thự bỏ hoang, không đưa vào sử dụng.

Theo đề xuất, biệt thự bỏ hoang từ 3 tháng trở lên có thể áp thuế khoảng 5% trên giá trị hợp đồng, còn các biệt thự bị bỏ hoang từ một năm trở lên bị tính thuế 10% trên tổng giá trị. Bên cạnh đó, Hà Nội còn đề xuất xử phạt hành chính đối với chủ sở hữu biệt thự, với mức phạt 10 – 20 triệu đồng/căn.

Trước đề xuất này, thị trường đã có hai luồng quan điểm chính. Bên phản đối cho rằng chủ sở hữu có quyền tự do định đoạt đối với tài sản của mình theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Theo đó, việc biệt thư bị bỏ hoang mà không được đưa sử dụng vì bất kỳ lý do nào cũng không trái pháp luật và hoàn toàn thuộc quyền quyết định của chủ sở hữu. Do đó đề xuất thu thuế và xử phạt hành chính đối với biệt thự bỏ hoang là vô lý và không có cơ sở.

Trong khi đó, với những người ủng hộ, đây một phương án cần thiết để ngăn chặn tình trạng đầu cơ, đẩy giá nhà đất, giúp điều tiết thị trường BĐS, hạn chế việc nguồn vốn nhàn rỗi trong người dân chảy vào những sản phẩm đầu cơ, thay vì những dự án đầu tư sản xuất; đồng thời hạn chế tình trạng đầu cơ biệt thự rồi bỏ hoang, không sử dụng, gây lãng phí nguồn đất sạch xảy ra ngày càng nhiều tại các địa phương.

Cùng quan điểm với một số chuyên gia, chúng tôi cho rằng việc thực thi đề án có thể gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là về mặt pháp lý. Cụ thể, việc xác định chủ của BĐS là không hề dễ dàng. Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ ra rằng đề án sẽ bị “vướng ở chỗ không tìm ra cách nào chứng minh biệt thự nào bỏ hoang, biệt thự nào có người ở. Nếu xác định bằng cảm tính hay quan sát chủ quan từ bên ngoài thì chắc chắn chủ sở hữu sẽ phản đối” [1]. Hơn nữa, việc xác định thời gian bỏ hoang sẽ được tính toán dựa trên cơ sở nào, từ khi biệt thự bắt đầu được hoàn thành xây dựng hay từ khi biệt thự được cấp sổ hồng. Bên cạnh đó, việc căn cứ vào giá trị của hợp đồng để tính thuế có khả thi hay không khi mà giá trị của căn hộ trong hợp đồng có thể không phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản được các bên giao dịch.

Do đó, để thực tiễn hóa chính sách này, điều cần nhất là các cơ quan thuế, cơ quan quản lý hộ khẩu, địa chính phải có mối liên thông, chia sẻ và kết nối cơ sở dữ liệu [2]. Ngoài ra, để phù hợp với tính chất của một nhà nước pháp quyền, việc thực hiện chính sách không bị vướng mắc, phản ánh sự công bằng và hạn chế tiêu cực, đề xuất này cần được dựa trên cơ sở pháp lý phù hợp, không xung đột pháp luật bằng một nghị định, thông tư của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, chứ không phải chỉ đơn thuần là một chỉ thị của một cơ quan hành pháp.

Vậy nên, có thể thấy, vẫn còn nhiều việc phải làm để chính sách này thực sự được áp dụng vào thực tiễn và phát huy tác dụng, thay vì chỉ là một đề án được xã hội mổ xẻ trên các diễn đàn công luận.

 Thân Trọng Lý - Luật sư Cao cấp

 Hoàng Thị Mỹ Huyền - Trợ lý Luật sư

[1], [2] Theo Báo Người lao động (“Đánh thuế biệt thự bỏ hoang, đừng chờ nữa!” https://nld.com.vn/thoi-su/danh-thue-biet-thu-bo-hoang-dung-cho-nua-20210609223316973.htm)